Sunday, November 16, 2008

Jongeren en hun islam


Jonge moslims willen absoluut participeren in de Nederlandse samenleving, maar dan wel in grote mate binnen kaders die hun culturele en religieuze identiteit respecteren en faciliteren. Dat deze dubbele wens een delicate evenwichtsoefening inhoudt en bron van spanningen kan zijn, zal duidelijk zijn.

Hierna volgen de conclusies en aanbevelingen uit het rapport "Jongeren en hun islam -Jongeren over hun ondersteuning als moslim in Nederland" door Trees Pels, Marjan de Gruijter, Fadoua Lahri. Met medewerking van: Majone Steketee, Jodi Mak en Marjolijn Distelbrink, Oktober 2008, Verwey-Jonker Instituut en Instituut voor Multiculturele Ontwikkeling FORUM.

"De jongeren in dit onderzoek maken duidelijk dat zij graag deelnemen aan de samenleving, maar zij willen dat wel kunnen doen vanuit de eigen identiteit. Dit recht om ‘zichzelf te zijn’ betekent voor een deel van hen ook opkomen voor het recht om hun religieuze identiteit in het publieke domein gestalte te geven en dit niet te hoeven verloochenen. Deze bevinding staat niet op zichzelf. Op grond van recent grootschalig onderzoek stellen Entzinger en Dourleijn (2008) eveneens dat moslimjongeren vergeleken met tien jaar terug meer ruimte claimen voor hun eigen opvattingen en minder bereid zijn tot aanpassing in cultureel/religieus opzicht.
Daarentegen tonen autochtonen zich minder bereid dan voorheenom de allochtonen deze ruimte toe te staan, aldus voornoemde auteurs. Zoals ook aangekaart is in de tweede expertmeeting ligt hier een potentiële spanningsbron.

Niettemin komt duidelijk en consistent uit het onderzoek naar voren dat jongeren het bij het vinden van hun plaats als moslim in Nederland niet alleen af kunnen. Zij zijn zich bewust van het gevaar van de slachtoffermentaliteit en van het belang van eigen initiatief,maar missen vaak de nodige steun vanuit hun omgeving. Dit geldt zowel voor het gezin als voor de instituties daarbuiten met zorg voor jeugd, of het nu om zelforganisaties als de moskee gaat of om reguliere organisaties: zij sluiten onvoldoende aan bij de steunbehoeften van de jongeren. Leeftijdgenoten – die het ook niet allemaal weten – en internet vormen nu voor velen het voornaamste houvast.

De behoeften van jongeren lopen uiteen. Ze liggen op het gebied van empowerment, bijvoorbeeld door coaching in het omgaan met lastige vragen over de islam of met krenking; betrouwbare schriftelijke informatie; uitwisseling met leeftijdgenoten; bijeenkomsten met geleerden en deskundigen om te consulteren. Ook hebben de jongeren behoefte aan toegankelijke moskeeën en jeugdvoorzieningen, ruimte voor expressie van hun (religieuze)identiteit op school en werk en acceptatie door en overbrugging van
de kloof met de samenleving. Om de jongeren te helpen zich beter thuis te voelen in Nederland is naast een beweging van ‘onderop’ ook een beweging van ‘bovenaf’ nodig: van onderop gaat het om het afleggen van de slachtofferrol en om ondersteuning van activisme en initiatief van jongeren zelf; van bovenaf om ruimte in conventionele structuren, zowel die van een zelforganisatie als de moskee als van reguliere voorzieningen en organisaties.

Beide bewegingen, zoveel is ook duidelijk, kunnen niet zondereen duw in de rug. Jongeren hebben ondersteuning en faciliteiten nodig om tot actie en inspraak en vooral om tot continuïteit daarin te komen. Langs deze weg kunnen zij ook ijveren voor een grotere toegankelijkheid van moskeeën. Anderzijds hebben algemene
instellingen een sterke legitimatie, beleidserkenning, nodig om ruimte te creëren voor nieuwe Nederlanders en hun nieuwe eisen. Recentelijk is hierin vooruitgang geboekt doordat de overheid diversiteitsbeleid voor de jeugd agendeert in de beleidsbrief Diversiteit in het jeugdbeleid, medio 2008 uitgebracht door de
ministeries van Wonen, Werken en Integratie en Jeugd en Gezin. Deze beleidsbrief kondigt een actieprogramma aan dat ertoe moet leiden dat het bereik en de toegankelijkheid van algemene voorzieningen voor jeugd en gezin voor nieuwe Nederlanders verbeteren.

Voor het ondersteunen van behoeften die geïnspireerd zijn vanuit religieuze identiteit kan echter het argument van de scheiding tussen kerk en staat alsnog een sta-in-de-weg vormen. Vanuit dit onderzoek en vanuit het Nederlandse (staats)recht zijn enkele overwegingen aan te voeren om de impasse te doorbreken. Ten eerste is
integratie in de maatschappij gebaat bij enige ruimte voor de eigen identiteit, een argument dat ruimschoots wordt gestaafd door uitspraken van de jongeren in dit project en door ander onderzoek. Ten tweede gaat het vaak eerder om ondersteuning van door de religie geïnspireerde maatschappelijke activiteiten, zoals de jongeren in dit onderzoek herhaaldelijk onder de aandacht brachten. Ten derde, en nog relevanter, hebben individuen en groepen inNederland het recht om vanuit hun eigen religie of levensbeschouwingte spreken en te handelen, ook in de publieke sfeer. Dit recht wordt aangeduid met het begrip ‘inclusieve neutraliteit’.

‘Inclusieve neutraliteit geeft ruimte aan culturele, religieuze en levensbeschouwelijk diversiteit van burgers. De overheid draagt zorg voor gelijke behandeling, biedt soms ondersteuning maar mag niet de ene religie of levensbeschouwing voorrang geven boven de andere. (…) Om de gelijkheid van alle godsdiensten en levensbeschouwingen daadwerkelijk te garanderen kan de overheid in voorkomende gevallen groepen die achterblijven extra ondersteunen’, zo valt in de recent uitgekomen Amsterdamse Notitie Scheiding Kerk en Staat (2008:6) te lezen.

Kort samengevat kunnen we concluderen dat zowel ondersteuning van jongeren zelf gewenst is, vanuit hun eigen kracht en initiatief, als ondersteuning door structuren meer op de behoeften van jongeren toe te snijden. Bij het laatste kunnen we nog verschil maken tussen een zelforganisatie als de moskee en reguliere organisaties.
Dit brengt ons tot de formulering van drie categorieën aanbevelingen, die wij hierna achtereenvolgens kort uitwerken:
• ondersteuning van eigen inbreng en initiatieven;
• openheid van de moskee;
• openheid van reguliere instellingen."


Het volledige dossier als pdf bestand downloaden

Labels: , , , , ,